Maria (zm. ok. 1150), księżniczka ruska, żona Piotra Włostowica, palatyna. Na podstawie przekazu kroniki wielkopolskiej niektórzy badacze przyjmowali, że była siostrą (ewentualnie przyrodnią) Zbysławy, pierwszej żony Bolesława Krzywoustego, a zatem córką w. księcia kijowskiego Światopełka II Izjasławicza. Odrzucano zaś zgodnie późną tradycję kroniki o Piotrze Właście, jakoby ojcem jej był Wołodar, książę przemyski. Dziś przeważa pogląd, że była córką Olega Michała Światosławowicza, księcia czernihowskiego, który miał za żonę Greczynkę Teofano Muzzaloni; bowiem ze współczesnego dobrze poinformowanego źródła (Ortlieb z Zwifalten) wynika, iż matka M-i pochodziła z dostojnej (książęcej) rodziny bizantyńskiej. Ponieważ dziad M-i oraz dziad Zbysławy byliby w tej interpretacji braćmi, stąd pogląd ten nie stoi w sprzeczności z przekazem kroniki wielkopolskiej mówiącej o pokrewieństwie obu Rusinek, ani też z inną informacją tegoż źródła, że M. była ciotką Władysława Wygnańca, syna Zbysławy.
Data zawarcia związku małżeńskiego M-i z Piotrem Włostowicem nie jest znana, ale sądząc po wieku ich syna Świętosława, stało się to nie później niż w r. 1130. Jest rzeczą bardzo prawdopodobną, że M. wniosła Piotrowi znaczny posag, co w połączeniu z jego własną wielką fortuną mogło stanowić podstawę licznych fundacji kościelnych Piotra, wokół których urosła legenda; byłaby więc M. ich rzeczywistą współfundatorką. W konkretnym wypadku kościoła Najśw. Panny Marii na Piasku we Wrocławiu można M-ę uważać nawet za samodzielną fundatorkę. Znany tympanon tego kościoła wyobraża ją podającą budowlę kościelną Matce Boskiej z dzieciątkiem, a obok – wspomnianego już syna Świętosława, o czym upewnia dedykacyjna inskrypcja tympanonu. M. zmarła ok. 1150 r. Została pochowana wraz z mężem w klasztorze Św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Księga zmarłych tej zburzonej w r. 1529 fundacji Włostowiców przechowała datę dzienną śmierci M-i: 8 IV.
Oprócz syna Świętosława (Idziego), który odegrał znaczą rolę w Małopolsce drugiej poł. XII w., do potomstwa M-i należeli prawdopodobnie również poświadczeni jako dzieci Piotra Włostowica: Konstantyn oraz Beatrycze, żona Jaksy z Kopanicy (zob.).
De Baumgarten N., Généalogies et mariages occidentaux des Rurikides russes du Xe au XIIIe siècle, Roma 1928 s. 10–11; Dworzaczek, Genealogia, tabl. 29; Świechowski Z., Sztuka romańska w Polsce. Katalog zabytków, Wr.–W.–Kr. 1963 s. 335 ilustr. 848; – David P., La Pologne dans l’obituaire de St Gilles en Languedoc au XIIe s., „Revue des Etudes Slaves” T. 19: 1939; Friedberg M., Ród Łabędziów w wiekach średnich, Kr. 1925 t. 24–7; Maleczyński K., Bolesław Krzywousty. Zarys panowania, Kr. [1946] s. 197, 240; Mosbach A., Piotr syn Włodzimierza sławny dostojnik polski wieku dwunastego, Ostrów 1865 s. 90–2; Plezia M., Palatyn Piotr Włostowicz, Wr. 1947 s. 28, 50; Uhtenwoldt H., Peter Wlast Graf von Breslau. Ein Wikinger auf ostdeutschem Boden, Wr. 1940 s. 15; Zakrzewski S., Źródła podań tyniecko-wiślickich, „Kwart. Hist.” R. 28: 1914 s. 442–56; – Mon. Pol. Hist., II 2–3, III 629, V 686, S. II: III s. 8, VIII 39, 49 oraz przyp. 216,
Jerzy Wyrozumski